Minggu, 12 Juni 2022

GEGURITAN PITEKET

 


PUPUH SINOM


1.    Sinom anggén jumun tembang,
nembangang piteket puniki,
ketusan karyan sang wikan,
kahatur ring truna-truni,
miwah para alit-alit,
dumadak kayunnya cumpu,
nelebang nganggo pangancan,
nyujur hidup mahutami,
lampah anut,
ring kecap sastra agama.


2.    Patuté numadi jadma,
Sa enuné cenik glitik,
malajah mangulik sastra,
anaké lingsir tunasin,
sakancan tuturé lewih,
kotamané jroning hidup,
manusané kadi lalang,
tajep sahenuné cenik,
dadi puntul,
tur bingung yan suba tuwa.

3.    Dabdabang dewa dabdabang,
mungpung ragané nu cerik,
malajah ningkahang awak,
darma patuté gugonin,
eda pati iri hati,
duleg tekén anak lacur,
eda bonggan tekén awak,
laguté ka ucap ririh,
eda sumbung,
mangunggulang awak bisa.

4.    Tiru-tiruang matingkah,
di raga galih-galihin,
gobané malu pedasang,
meka anggén manyuluhin,
ditu suba sinah pasti,
goba kasar tui bagus,
mekané suba ngédéngang,
solahé masih suluhin,
ala hayu,
tutur anggon manyinahang.

5.    Saking alit jua dabdabang,
masolah patut apikin,
tata sila mangdén tatas,
alep manis ngulangunin,
adoh saking perih nyilib,
sang satia becik ya tinut,
jujur mulus tan pacéda,
apik mamersihin diri,
budi luhur,
dadi sunaring buwana.

6.    Solah laksanané melah,
anggon bekel sanun urip,
pang bisa manyama braya,
mabanjar mekadang wargi,
braya mitra apang asih,
saling asah saling asuh,
kadi singa tekén alas,
pada-pada saling kemit,
saling tulung,
jalaran manemu suka.

7.    Ngaba raga apang tangar,
apang eda kena cangkit,
bibih katuruhin gula,
ejité kakilit bandil,
wiréh liu cara jani,
kulit isi twara patuh,
ngasih-asih ngaku tresna,
nanging jati musuh sengit,
twara kimud,
lakar manyangkalén timpal.

8.    Incepang pesan di manah,
kayunné tuntun galihin,
selehin jroning agama,
tata-susila tuwutin,
sébet tangar siang latri,
dulurin nirmalan kayun,
sing solahang pang maguna,
tekén kadang braya wargi,
budi sadu,
jana nuraga utama.

9.    Ida sang mraga utama,
né madwé gagunan lewih,
teleb ring sadaging sastra,
satata ngandapang diri,
kadi pantun yan upami,
né jelih tan mari nguntul,
né puyung ya dadi jerang,
pedasang to anggon cermi,
maka suluh,
tingkahé manadi jadma.

10.   Malih kadi jun upama,
ané bek misi nengil,
ané mbuhan ya ngoncang,
kéto waluyané jati,
jadmané bek sastra aji,
twara liu munyin ipun,
nanging yan tuna kabisan,
sombong bangras mabet ririh,
munyi liu,
nyunjung awak ngandap ruang.
11.   Da demen ngandapang anak,
déwéké apang kapuji,
anaké apanga nyerah,
mucukang benêh padidi,
beneh-lepas ngébek di gumi,
makejang ya makta patut,
masih pada misi iwang,
to malu patut pedasin,
nyén nyak nuwut,
sakita karêp iraga.

12.   Eda nyacad-nyacad anak,
resepang sai dihati,
twara ada tan pacacad,
sahananing isin gumi,
ento bulané di langit,
cacad bané misi bungkut,
suryané panes pisan,
sagarané mayéh pahit,
twara pangguh,
ayu nerus maring jagat.

13.   Yén cening sayang ring raga,
anaké malu tresnanin,
wantah kéto sasulurnya,
da cening iwang minehin,
anaké tan bina yukti,
sayangé ring raga patuh,
sami mangantebang raga,
masuwuk ngopénin urip,
sida durus,
lantur mangguh karaharjan.

14.   Munyiné sanget ngranayang,
dadi nista dadi luwih,
kapuji miwah kacéda,
kéman miwah kagedegin,
rawosé masih ngawénin,
sangkan sang pradnyan puniku,
sang tatas ring gunan sabda,
mangrawos tan mari apik,
manis mulus,
nudut manah sang mirengang.

15.   Yan kadung biasa agal,
magéhék sai nakutin,
gangsul tanpa harimbawa,
tan urung mangelahlahin,
kadang braya kula wargi,
twara ngasén milu jendul,
kuping barengan nebelang,
sayan twara ningeh munyi,
nagih ngelur,
apang sida kadingehang.

16.   Kenehé sai incepang,
sagumi pang manggih becik,
olas hatiné gedénang,
anak lan iraga tuwi,
tekaning isarwa prani,
mangdénnya rumasa patuh,
sukayang yan anak suka,
angenang yan anak sedih,
apang tuhu,
awaké rumasa tunggal.

17.   Dursila ngawé sangsara,
gedeg tekén anak lewih,
ngulah payu padidiyan,
kenehnyané sai iri,
tusing nulung anak sedih,
bikasé setata ngagu,
tau tekén awak ngelah,
wiréh tusing lakar ngidih,
pesu begug,
tekéning anaké tiwas.

18.   Yéning tekén anak ngelah,
arta brana karang carik,
twara sedeng mapadana,
twara ja lakar katolih,
masih sing nyandang nulungin,
antuk dadaharan liu,
anaké né suba wareg,
réh kadi ujan upami,
ka pasih ulung,
dadi lebur tan paguna.

19.   Tekéning anaké tiwas,
céda angga masih misi,
maimbuh sakit-sakitan,
lemah peteng kema-mai,
ngegéndong mangalih bukti,
énggalang patut matulung,
dasarin ban asih olas,
lascarya jati tan pamrih,
saking cumpu,
nulungin anak sêngsara.

20.   Bibit sayangé pamula,
apang sida kanti mentik,
kenehé manulung anak,
bani manesang di hati,
ngalih né anggon nulungin,
mangda kasidan rahayu,
tan takut menadi béla,
matindih mangardi becik,
ika tuhu,
darmaning sang mahutama.

21.   Sang nyalanang asih sayang,
luput saking sedih kingking,
loba perihnya matinggal,
ia manulung saking aris,
twara ngitung untung rugi,
né saratang wantah hayu,
taler tan mari ngastawa,
nunas ica ring Hyang Widi,
kancan hidup,
mangdénnya kerta raharja.

22.   Kéto tingkah ka sekala,
purukin sai astiti,
mungguing ané ka niskala,
baktiné ring Sang Hyang Widi,
kenehe apang mangilis,
teher bakti tan patanggu,
jiwa ragané aturang,
anggon caru manandangin,
ala hayu,
paican Ida Bathara.

23.   Sangsarané apang ilang,
magawé selegang jani,
apang ngelah arta brana,
da nyelselang Sang Hyang Widi,
sangkan ada tiwas sugih,
ada bocok ada bagus,
tuwah uli karma phala,
eda pesan pada lali,
iki tutur,
kawedar saking sang pradnyan.

PUPUH GINADA

1.    Eda ngadén awak bisa,
depang anaké ngadanin,
gaginané buka nyampat,
anak sahi tumbuh luhu,
hilang luhu ebuk katah,
yadin ririh,
liyu enu paplajahan.

2.    Bisa manyumbungang awak,
kaling ké cai nu cerik,
ada satwannyané suba,
Ida Hyang Bathara Wisnu,
sareng Ida Hyang Berahma,
ngangken sakti,
lawut kacepolan lingga.

3.    Linggan Ida Sang Hyang Siwa,
manyeleg neked ka langit,
Hyang Brahma ngalih menékang,
Hyang Wisnu mangalih tuwun,
kayang jani twara bakat,
sangkan kari,
toyané ngulah nuwunang.

4.    Apiné nu ngamenékang,
kéto satwannyané yukti,
eda déwa sumbar-sumbar,
sukeh ngalih ané patut,
tingkah kadi ngalih sahang,
mameselin,
amun ingané mangaba.

5.    Plapané buka manegak,
depang éndépan agigis,
bas tegeh ban manegak,
yan labuh bawongé elung,
kéto déwa ja ingetang,
pelajahin,
sahi anggon gagêndingan.

6.    Eda bogbog rawos mudah,
kedéké depang tunain,
alepang jua matingkah,
mamunyi da pati kacuh,
eda linyok ring ubaya,
napi malih,
ring rerama tulah bannya.

7.    Eda med melajah sastra,
sesai nto pelajahin,
anggon manyuluhin raga,
ala ayu pang katepuk,
ring sekala lan niskala,
nging da banggi,
bané ngelah kawisésan.

8.    Sekenang déwa malajah,
eda ima eda lekig,
yaning ririh nyén ngelahang,
mula kéweh ngalih sulur,
pradé pelih ban nyulurang,
ngamong urip,
pét rusak kéweh nabdabang.

9.    Tingkah laksanané lémpas,
twara ngugu tutur jati,
kanti kelih masih aba,
sukeh ngeséhin prilaku,
males lengité mapunya,
kanti mumbi,
kénkénang kadung kaliwat.

10.   Yan kêrasa salah lampah,
énggalang obah eséhin,
pang da kanti nyelsel awak,
tingkah dadi jadma hidup,
dabdabang tingkahé melah,
janten panggih,
réh tondén kadaluwarsa.

11.   Twara ada ulian gampang,
keneh makatang né rumit,
sinah madasar laksana,
laksana né pageh kukuh,
madasar santep malajah,
 janten pasti,
mapikolih phala melah.

12.   Kéto tingkah ané melah,
melajah apang sesai,
eda lénga ngaba awak,
selegang melajah malu,
pang da nyelsel tekén awak,
ngancan kelih,
patut pinehin setata.

13.   Langah Widhiné maruang,
tekén anak males lekig,
dyastu ngaturang daksina,
dija lakar ngidih tulung,
bêlogé suba megandong,
suba pasti,
lakar nepukin sengkala.

14.   Jani jumunin malajah,
awak lekad suba kelih,
tiru-tiru kapatutan,
sastrané ya anggon suluh,
nyuluhin raga makejang,
ala becik,
sastrané ditu majarang.

15.   Sastrané mawak wisesa,
anggon meka sai-sai,
ngelanting ditu pang melah,
lemah peteng Ida sungsung,
mabraya lan mawadésa,
eda jail,
mrekak mekakakan peta.

16.   Da iri-iri di manah,
bogbog momoné impasin,
eda déwa mamisuna,
eda ngaku-ngaku weruh,
prejani manemu wisia,
manggih wéci,
panes bara maring raga.

17.   Eda ngajum gunan awak,
anak liu mamedasin,
lamun mula twah rejang,
doh para kadéna gambuh,
kramannya dadi manusa,
pelapanin,
kadi anak ngalih saang.

18.   Meselé dadi gedénang,
ngaba abot pala sakit,
lamun ingané mangaba,
amonto peselang luwung,
buka anaké manegak,
pelapanin,
depang éndépan manegak.

19.   Labuh ya dadi gigisan,
yan bas tegeh ban malinggih,
dilabuhé sakit pisan,
képék dadi bawongé elung,
kéto kramané pasaja,
bogbog munyi,
pajalané tuna kejokan.

20.   Ento ala nemu jengah,
tingkah jani suba langsih,
eda mulus ngugu peta,
réh munyiné katah mauk,
munyi tresna lampah dusta,
munyi kasih,
lampahnyané satru galak.
21.   Eda surud masang cidra,
lampah petané dasarin,
darma sadu pelajahang,
eda punyah pati kacuh,
ingetang jwa apang melah,
néné becik,
anggon suluh peteng lemah.

22.   Ring Hyang Widi mangastawa,
sanggahé da mangengsapin,
pageh éstiang di manah,
mabraya mitra pang tuhu,
mararama da capala,
tulah urip,
salara-lara temuang.

23.   Yan katah nandur kotaman,
katah wohnya kapuponin,
yan nandur kapah tur langah,
kapah sukané kapupu,
liu selag kakéwehan,
tong maludih,
tiwas-suka sugih-duhka.

24.   Né madan malaning manah,
kroda loba iri hati,
ngulah suka padidiyan,
imput yan tekéning tamiu,
cupar tong dadi tempilin,
rahina wngi,
ngregep ilmu kademitan.

25.   Buwina patut saratang,
eda ngawé anak sakit,
carayang nyayangang raga,
kén anak pang kéto patuh,
ring déwa miwah pitara,
nto baktinin,
setata da mangengsapang.

PUPUH GINANTI

1.    Ampahé mekrana bingung,
sangkaning laksana pelih,
males tur lekig melajah,
wetu kiapé sesai,
pesu mulih ngutang lampah,
tusing ada né ka alih.

2.    Gradag-grudug tanpa unduk,
medasar demen melali,
mangulahang ané gampang,
pejalané bingung paling,
ngalih galang nemu halang,
twara bakat né ka apti.

3.    Yaning teleb sinah tepuk,
dyastu ané sulit-sulit,
tatujoné janten sida,
pengalangé dadi lilih,
madasar bahan upaya,
majalaran jemet rajin.

4.    Jemetang janten kapangguh,
ingetang da pesan lali,
kabisané luwir sanjata,
né dadi prabotang sai,
né anggén ngaruruh merta,
sahenuné pada hurip.

5.    Mêlajah da pesan kimud,
pang da kémad maring gumi,
undukang jani mamanah,
mapineh saindik-indik,
undukang daya upaya,
pang da rikuh ngamarginin.

6.    Asung welas asih sadu,
saratang hidepé nampi,
nampi ané patut tulad,
impasin né salah kardi,
pula sané mawoh melah,
sané sahi ngulangunin.

7.    Ilangang hidepé imput,
ampahé sami telahin,
tolih ané patut tulad,
tempayang dini di gumi,
makrama adat pastiang,
mangitung lantas marginin.

8.    Eda ngawé sungkan kayun,
sikut-sikutang di budi,
di bwana sahi tiruang,
dumadak jadmané asih,
asihé kaucap melah,
katah né ngadanin becik.

9.    Pakayun Ida sang sadu,
nika nyandang patuwutin,
eda manuwukin manah,
nganggon liyangé padidi,
sengka déwa dadi jadma,
réh onengé misi pelih.

10.   Eda jadig miwah punggung,
langgah langgana di hati,
arepé maring manusa,
tuwa bajang agung alit,
bakti plapan to arepang,
pakukuhang siang latri.

11.   Pagehang mlaksana sadu,
apang mamuktiang becik,
hayua obah mangenehang,
to tidong niki boyanin,
kenehang lawut jalanang,
phala karma sida panggih.

12.   Eda bangras pati kacuh,
beseh polo da ngulurin,
alepang saking samita,
munyi manis ngetus budi,
nika gunané kabuwat,
lebur sahananing sulit.

13.   Welas asihé puniku,
patut agem apang pasti,
peteng lemah aja lupa,
ngacep isarwa mahurip,
apang manggih kasantosan,
pangan kinum wibuh sami.

14.   Ahimsa ento kawuwus,
solah tan mamati-mati,
sahi mondong asih sayang,
marep ring sarwa mahurip,
patuh sayangé ring raga,
ento solah darma jati.

15.   Sing solahang nudut kayun,
ngarawos patut apikin,
wiréh yan bawosé iwang,
bangras manyakitin hati,
muwuh demené misuna,
pateh kén mamati-mati.

16.   Ento krana cening bagus,
magéhék bangras impasin,
makadi da ngawé hala,
marep ring isarwa prani,
kéto déwa apang tatas,
himsa karmané kelidin.

17.   Ring tatwa seken kapangguh,
solahé mamati-mati,
makadinnya ring manusa,
banget papa pacang panggih,
turunané milu jengah,
phala karmané katampi.

18.   Kawit jani da manuwut,
solahé mamati-mati,
wiréh seken ngawé dosa,
santanané milu sedih,
melah né jani kawitang,
sila darmané marginin.

19.   Kasub japa mantra dudu,
antuk solah smita bangkit,
haywa nyebeng marungusang,
ento awak begug hati,
eda ima manyusupang,
rangsukang gunané lewih.

20.   Eda gemba-gemba ngrangsuk,
nrima suka lila budi,
panes tisé to awakang,
demené anggon nyundarin,
eda iri hati bonggan,
begig cinging drenggi jahil.

21.   Nika jelé phalanipun,
maphala gedegin gumi,
sekatah jadma ngopetang,
ngucapang kanrakan sahi,
nika dadi sisan para,
tan nyandang tiru di gumi.

22.   Eda kéto cening hayu,
kadang mitra tuwah alih,
liyu ngelah kakasihan,
sraya kanti tindih-tindih,
pada salulut katresnan,
né kéto déwa kardinin.

PUPUH PANGKIR

1.    Sami sengka mamastiang,
iwang patut jelé melahé to sami,
yén alih sujatin ipun,
sami ajak twara nawang,
beneh pelih,
wiréh kahanané liyu,
kitané pada malénan,
demen liu akwéh ngedegin.

2.    Subalang jani di manah,
buka cening malajah sanuné urip,
nika wenang nomer satu,
nanging pang satya di manah,
eda ganjih,
né plajahin malu hitung,
apang da nuwut né iwang,
ngundukang beneh né pasti.

3.    Ila-ila ngaku bisa,
sada sumbung ngorahin ya kema mai,
kabatek demen marembug,
nuturang déwéké pradnyan,
dêmen ngorti,
ngorahang iba kagugu,
sujatiné jalma bengal,
liwat pongah ngaku ririh.

4.    Yan sujati anak wikan,
twara perlu ngomongang awak padidi,
munyiné sing ngulah pesu,
munyi banban alon plapan,
tangar manis,
tata krama manut sulur,
milpilang pangunadika,
ngawé lega sang miragi.

5.    Intip pari krama dresta,
adigama déwagama da nulakin,
lampahé sikutang ditu,
ané suka klawan duka,
to pinehin,
yan hala mabukti lacur,
yan patut mabukti melah,
kéto jani ban minehin.

6.    Yan sing tawang eda kémad,
ngekoh hati nunasang ring sang uning,
dasarin ban hati sadu,
munyi manis seken plapan,
apang jati,
pasajané anggon tunggul,
guyu bobab joh tongosang,
déning to madéwék geni.

7.    Misunané johang pisan,
apan jati ngranayang sakit hati,
munyiné da ngulah pesu,
da demen ngomongang timpal,
kema mai,   
ngaba rawos tan pasulur,
melah jani to tinggalang,
tutur sastrané ulati.

8.    Saluwir pitutur anak,
peték-peték pastikayang twah di hati,
yan tan krasa igum malu,
kantiné ajak nimbangang,
yéning pingit,  
tan dadi tawang jak liu,
saih imbané ruruhang,
inget-ingetang di hati.

9.    Sasolahan ané suba,
adi parwa di satwa yadin gending,
ditu ngalih imba patut,
sangkan saratang melajah,
wyastradi,
réh ditu kandané cukup,
maka sipat pratiwimba,
sastrané twah gelantingin.

10.   Tan lyan wantah haji sastra,
maka tungtung anggén pamucuk di margi,
yan ring wengi maka suluh,
ring sagara maka palwa,
ring pratiwi,
maka kréta lwih kukuh,
yan mati panunggun atma,
ring hidup panunggun hurip.

11.   Sang hyang sastra haji buat,
syapa weruh to anak suba maji,
né tan wruh né tan paunduk,
tongosé sahi durinan,   
sêkên jati,
saratang pisan maguru,
anaké teleb ring sastra,
mapikolih guna lewih.

12.   Guna lewih ngardi purna,
janten dirga hayu pacang kapanggih,
hayu ulah hayu têmu,
ala ulah sangsara bakat,
to élingin,
krana patut pageh nerus,
malajahin sarwa sastra,
sida rahajeng kapanggih.

PUPUH DURMA

1.    Pelapanin, cai maningkahang awak,
mamunyi pelajahin,
ngadu sasebengan,
semu wulaté nyenyerang,
kemikan bibihé manis,
anggon mangalap,
tresnan anaké ring cai.

2.    Da mamotoh,
mamadat mangutang-ngutang,
makadi daya lengit,
solah apang melah,
mabanjar mapisaga,
eda mangulah piranti,
apang lascarya,
astiti bakti ring Widi.

3.    Yan manyakap, gawén pisaga di banjar,
eda mamesu mulihin,
magawé sekenang,
masawitra apang melah,
eda manuhunin rusit,
asih mabraya,
ento anggon lima batis.

4.    Singnya ada, anak makuma pitresna,
suka olas ring cai,
ento eda mangengsapang,
tekéning pisukan anak,
rasa-rasayang di hati,
apang pasaja,
patuté anggon nasarin.

5.    Da mamokak, merekak makuma bisa,
twi cai sadia ririh,
tau tekén daya,
wicaksana tur peradnyan,
suka bungah nandang lêwih,
kanggoang banjar,
braya mitra sami asih.

6.    Eda pati, kendel bonggan nyungjung awak,
liyu enu buin rasanin,
liyat cara mbéda,
munyiné anggon dosa,
bungahé makada iri,
hidep idusta,
ngupaya ngapét silib.

7.    Apang bisa, cai maningkahang awak,
ngerasayang beneh pelih,
da ngugu pisuna,
musuh makuma rowang,
rowang dadi musuh sengit,
idusta corah,
tan surud mangarusit.

8.    Lamun ada, anak sedeng mawirasa,
padingehang apang pasti,
da mangelén wulat,
ingerang apang saja,
eda pati liyat-liyatin,
eda manulis tanah,
kojarania salah tampi.

9.    Singnya kagét ada rawos papingitan,
bakat piyarsa cai,
to da mangoncarang,
simpen anggon kemitan,
di hatin cainé puji,
eda mamasahang,
sedeng tohin ban hurip.

10.   Yaning ada, budin cainé prapanca,
ento musuhin cai,
eda bahanga molah,
idepé sadu darma,
ento anggén menalinin,
saktin indriya,
pendem cai di hati.

11.   Apang melah, mabikas musuh di manah,
tatasang besik-besik,
wetuning tan hénak,
eda manyalah para,
yan pelihé twara musuhin,
tan wurung rusak,
rajah tamahé amukti.

12.   Dadi murka, wulahé mangamang-amang,
rowangé dadi geting,
tungkas mapengrasa,
munyiné tka galak,
kéto cai sangkan ketil,
mangamongin manah,
tong bakat ban nibénin.

13.   Sangkan arang, anaké tatas ring sastra,
demené bas tuwukin,
ento makada lipya,
tekéning sambada melah,
ané nyandang patuwutin,
twara idepang,
né darma kadéna wil.

14.   Kénto suba,  cai ada bandingannya,
ketil sukané alih,
yadin cai ngelah,
saluwiring ngéndah pélag,
lamun iwang ban ngamongin,
ya dadi telah,
hilang mangalahin cai.

15.   Anging cai, jani sekenang malajah,
sastrané da mangejohin,
andéyang mémé bapa,
takonin tutur satwa,
kandan awaké numadi,
manggih sangsara,
to né tatasang cai.

16.   Sastra anggon, cai mémé miwah bapa,
ditu takonang sahi,
laksanané melah,
suba ada makejang,
néné madan beneh pelih,
ditu tatasang,
takonang sahi-sahi.

17.   Yén sih cai, suba tatas tekén sastra,
tatwa adnyanané gulik,
ento pedasang pisan,
apang eda salah para,
anak liwat sengka gati,
mabudi nawang,
tatas sajroning hati.

18.   Singnya ada, anak ngêndogin ban pêta,
ngucapang sastra lêwih,
da ndén mangawokang,
pinêh-pinêh kênêhang,
eda teka manidongin,
usud takonang,
apangnya kanti pasti.

19.   Eda dropon nyambatang né twara tawang,
kalih tong tahén nêpukin,
da mangugu orta,
ortané ortén-orténan,
né abesik patpat dadi,
méh langkung adasa,
nguda né ento gugonin.

20.   Salwir munyi, kawedar saking wong lian,
dahat sengka twah manampi,
bisa dadi pisuna,
ento tangarin pisan,
apang danan kasengkalan,
pilih ngidepang,
pawarah janané sami.

21.   Sadu darma, entoné nyandang rajegang,
anggo gelar pati hurip,
pdasé jalanang,
matané dadua ngenotang,
ditu mara sinah jati,
né né sedeng tulad,
sangkan patut to pilihin.


TRI KAYA PARISUDHA
PUPUH SINOM

1.    Trikaya parisuda,
tingkahé tatelu jati,
wetu saking budi satwa,
wasanané ngawé becik,
kayika laksana lêwih,
wacika bawos sadu,
manacika kanirmalan,
kayun suci jati hêning,
nyandang tuju,
anggén ngemban Sang Hyang Atma.

2.    Kayika mangkin kawitang,
nyandang bobotang puponin,
eda ngosa gelah timpal,
ngugonin tingkah mamaling,
da pesan mamati-mati,
nyakitin sarwa tumuwuh,
 tingkahé drati krama,
né twara nyandang lakonin,
smara dudu,
ngawé buwut di kurenan.

3.    Wacika jani kaucap,
utama bahan mamunyi,
eda mobab mamisuna,
da ngetahang rawos pingit,
mamunyi pelapanin,
eda bangras pati kacuh,
ngawénin anak duhkita,
mamisuh cemer impasin,
ento mungguh,
babacakan wak capala.

4.    Manacika ngaran manah,
manahé nirmala suci,
suci tan kahanan loba,
loban hidep iri hati,
hatiné mamusuh sengit,
sengit tekén anak payu,
payu wetu manah sasar,
sasar hidepé mamurti,
murka punggung,
punggel bahan kanirmalan

SAD GUNA
PUPUH GINADA 

1.    Nemnem bacakan sad guna,
karahayoné kahapti,
usahayang to saratang,
masadana hidep sadu,
ane jani to bacakang,
besik-besik,
sasuduk madan sadguna.

2.    Sandi madan wicaksana,
minehin né rimbit-rimbit,
sébet ririh matatimbang,
encén ngranayang pakéwuh,
twara taén mangobetang,
yadin sukil,
gampang bahan ngelaksanang.

3.    Wigraha madan kasihan,
ngelah kanti liyu gati,
demen ngalih paswitrayan,
pasobaya saling tulung,
mangranayang dadi élah,
manangkepin,
sakancan musuhé galak.

4.    Jana tuwoné mabikas,
tong tahén ngalongin janji,
kukuh tekén rarawosan,
mawanan dadi kagugu,
nyama beraya katresnan,
ngidep munyi,
tong bani nungkas kakencan.

5.    Sana duwegé matingkah,
ngaba awak sébet ririh,
wicaksana macacidran,
yadin di tongosé semput,
nyidayang masih mapéngkas,
tur makelid,
luput tan kahanan baya.

6.    Dwésa ririh madadugan,
celang sébet tur cariring,
nyalanang pangindra jala,
ngékanang musuhé nungkul,
rep sirep asing matanggal,
onya jerih,
nunas ica ngaku kalah.

7.    Sraya ngalih kakanténan,
ané dadi anggon kanti,
tegul bahan pasobaya,
ajak magetih abungbung,
paras-paros mararasan,
saling tindih,
kala nepukin sangkala.

8.    Kéto né madan sadguna,
swiréh bisa mangulati,
kapitresnan nyama braya,
lamakan makejang asung,
ngidepang asing solahang,
mawak sakti,
kasidén kajana loka.

PANCA SATYA
PUPUH GINADA

1.    Panca satyané ucapang,
utama patut lakonin,
anggén suluh pakédepan,
sajroning désa makumpul,
jani bacak sowang-sowang,
apang pasti,
mangda becik mamirengang.

2.    Kawit satya-hredaya,
pagehé mangamong budi,
asih tuhu cucud olas,
ngardi jagat pang rahayu,
twara ngitung peteng lemah,
mangastiti,
bakti ring negara krama.

3.    Ping kalih satya-wacana,
pagehé tekéning munyi,
tindih tekén né rawosang,
ngaranayang nyama asung,
pisaga braya pada lega,
mangugonin,
ngranayang élah matingkah.

4.    Satya-laksana ping tiga,
nyêmak gaé jemet gati,
manut tekén né rawosang,
twara taén nyalah unduk,
nyemak gaé kanti pragat,
ngaleganin,
we désané demen ngajak.

5.    Satya-samaya ucapang,
twara linyok tekén munyi,
mabawos jati setata,
ngawé legan anak liyu,
kapihandel kacagerang,
sahi-sahi,
dadi imba di pakraman.

6.    Satya-mitrané utama,
tindih tekén braya wargi,
suka duka ajak timpal,
twara tahén nguluk-uluk,
sahi ngawé legan timpal,
katresnanin,
nyama braya pada welas.


TRI MALA
PUPUH SINOM 

1.    Trimala bacakan corah,
corahé tatiga jati,
kasmala corah laksana,
sané tan nyandang lakonin,
mada corah di munyi,
munyi bangras pati kacuh,
moha corahé di manah,
manah loba iri hati,
ngawé satru,
sami anaké andapang.

2.    Lekahan irajah-tamah,
itrimala ngamimitin,
ngadakang sakancan corah,
ngawetuang musuh sengit,
sad ripuné dadi mijil,
sad tatayi bareng metu,
kalih i sapta timira,
musuhé ring raga sami,
dados satru,
pacang ngawinang sangsara.


SAD RIPU 
PUPUH GINADA

1.    Kama sané mangadakang,
indriyané adasa cening,
daséndriya bacakan momo,
sané ngawetwang ulangun,
buwin jebos to tuturang,
besi-besik,
babacakan daséndriya.

2.    Loba twara mangemedang,
kasukané tekén daging,
ngalobayang gelah timpal,
yadin saking nguluk-uluk,
kéwala suba mabahan,
demen ngidih,
twara ngitung ujar para.

3.    Moha solahé né bangga,
demen kakadénang ririh,
réh andel tekén kabisan,
dadi metu belog ajum,
demen pesan kajunjungang,
pongah jwari,
ngendog timpal kapisaga.

4.    Murka laksanané akas,
setata mahidep brangti,
gedeg kenehé jalanang,
wetu dadi ngadug-adug,
salah tampi énggal pisan,
babar pedih,
andel tekén kakerengan.

5.    Himsa tan kapiolasan,
laksana mamati-mati,
tka wirosa ngamatiang,
sawatek sané tumuwuh,
ngalakonin sakawenang,
ngepét pati,
setata mahidep kroda.

6.    Matsarya demen misuna,
iri hati tidong gigis,
maricéda demen pisan,
ngadén awak paling luwung,
makejang anaké cacad,
dadi hati,
ngumik timpal tong jangkayan.


SAD ATATAYI
PUPUH SINOM  

1.    Sad tatayi ka bawosang,
jelé tan nyandang lakonin,
nemnem buta pahidepan,
angraja-pisuna siki,
angeracun kaping kalih,
nunjelin né kaping telu,
angamuk né kaping empat,
naranjana ping lima malih,
ping nem ipun,
drati-kramané ka ucap.

2.    Né madan ngraja-pisuna,
munyi bobab ngawé lek hati,
demen nyatwa sané nora,
ngawé iyeg sahi-sahi,
ngaracun tuturang malih,
demen nuba ngawé lampus,
nunjelin sané pamekas,
ngenjut umah jeron widhi,
twara patut,
nika pacang laksanayang.

3.    Angamuk ucapang muwah,
mrajaya mamati-mati,
twara ngêlah keneh olas,
maring sahananing urip,
manuwutang peteng hati,
byapara idepé bingung,
lagas mrejaya timpal,
twara ngitung beneh pelih,
ngawé buwut,
wa désané sambeh buyar.

4.    Lanturang sané ping lima,
anranjana kawastanin,
sahi demen ngutik timpal,
ngawénin apanga sakit,
ban solah neluh manésti,
papasangan tanem nyaru,
ngawé pakéweh wa désa,
bilang laku nyangsayanin,
tong kagugu,
nyama braya pada gila.

5.    Ané ping nem drati-krama,
smara dudu kawastanin,
demen ngudik somah timpal,
momon hidepé ulurin,
sahi ngawé sakit hati,
ngawinang pumahan semput,
ngawé nyag pakurenan,
nyama braya pada sengit,
asing laku,
twara sudi masocapan.


SAPTA TIMIRA 
PUPUH PUCUNG

1.    Peteng pitu, sapta timira kawuwus,
bacakan dursila,
né twara nyandang lakonin,
cening ayu,
pirengang jua pang melah.

2.    Bacak malu, ané madan peteng pitu,
besik kasugihan,
dadua kapradnyanan cening,
patpat telu,
kayowanan lan kagungan.

3.    Listuhayu, kasaktyan kawiryan pitu,
né jani tuturang,
laksanané besik-besik,
tan rahayu,
réh singsal muda hidepan.

4.    Wetu jumbuh, kasugihan ngawé begug,
demen mandog-ndogan,
tau tekén déwék sugih,
tan pasemu,
ngandapang anaké tiwas.

5.    Nguluk-uluk, kapradnyanan ngawé begug,
demen mandog-ndogan,
ngadén déwék paling ririh,
wastu jumbuh,
ngaku-aku nawang swargan.

6.    Ngadug-adug, kayowanan gedé bayu,
wiréh enu bajang,
makejang anak endogin,
saking tan wruh,
tekén déwék pacang tuwa.

7.    Babar ngagu, kawangsané agu-agu,
manyinahang awak,
mandog-ndogan demen gati,
ngadén dusun,
kadang brayané andapang.

8.    Kalistuhayu, ngadén goba jegég bagus,
setata matandang,
nyentokang goba sesai,
wetu jumbuh,
cacad timpalé makejang.

9.    Wastu jumbuh, kasaktyan mekada jumbuh,
tingkahé pramada,
tau tekén déwék sakti,
dadi bingung,
pongah mangoncarang mantra.

10. Réncang liyu, kawiryané dadi begug,
makejang andapang,
ban kasadiané numitis,
dadi agung,
satata demen jungjungang.

PAMUPUT
PUPUH SINOM

1.    Ngiring mangkin peragatang,
gending cantungan puniki,
wantah amunika pisan,
sida antuk tityang milpil,
mawit manahé subakti,
miwah prihatin kalangkung,
manggih jagat aro-ara,
rajah tamahé mamurti,
minab tuhu,
pangrabdaning kali yuga.

2.    Pangabaning kaliyuga,
buyar jagaté sami,
mahiyeg ngrebut kakwasan,
magulet ring kadang wargi,
sami mapi-mapi ririh,
iwangé kadalih patut,
nyarah nunjel marikosa,
ngrusak parhyangan makadi,
pada rusuh,
ngulurin sakita karep.

3.    Ring masaning kaliyuga,
keneh anaké nungkalik,
kadarmané tan paguna,
arta brana kahuberin,
bobab ngamawukin diri,
tata susila tan krungu,
pianak langgah ring rerama,
wantah kotamaning budi,
sida nglebur,
jagaté mangda raharja.

4.    Tutur indik parikrama,
daging piteket puniki,
diastu janten lintang tuna,
madak dados kanggén sundih,
manyinahang kawon-becik,
sida milih sané hayu,
maka sarana utama,
pangempel panangkan kali,
jagat landuh,
panjaké nemu bahagia.

5.    Majeng ring Hyang Prama Kawia,
mawit saking manah suci,
sembah tityang skala-niskala,
Ida nuntun saking singid,
Piteket sida kapilpil,
mogi wénten gunan ipun,
ring para pangwacén samian,
alit-alit truna-truni,
inggih puput,
kirang-langkung ampurayang.


             PUPUT.